مراقب سلامت و آموزش بیماری کبد چرب
متأسفانه امروزه بیماریهای کبدی رواج روزافزونی یافتهاند. عملکرد ضعیف کبد ، توانایی بدن در هضم مناسب غذا، جذب مواد مغذی، شکستن چربیها و دفع مواد سمی را کاهش میدهد. عارضههای گوناگونی موجب آسیب دیدن کبد میشوند، بیماری کبد چرب یکی از عارضههای کبد است که درصد شیوع بالایی در سراسر جهان دارد. مراقبین سلامت پس از پزشکان در راس آگاهی دهندگان به عظیم ترین قشر افراد جامعه هستند. چرا که با طیف وسیعی از والدین و دانش آموزان سر و کار دارند که اکثر آنان ندانسته درگیر این بیماری شده اند یا در آستانه ابتلا به بیماری کبد چرب هستند.بهداشتیهای عزیز و توانمند با کسب آگاهی در زمینه هر بیماری می توانند به طور چشمگیری از شیوع و بروز بیماری در سنین کودکی و نوجوانی جلوگیری نمایند.
کبد چرب (fatty liver) در پزشکی حالتی برگشتپذیر از تجمع واکوئلهای چربی در سلولهای کبدی است که باالتهاب مشخص میشود.
این حالت ممکن است در افرادی که الکل مصرف میکنند ایجاد شود، ولی در ایران این بیماری علل دیگر دارد و «کبد چرب غیرالکلی» نامیده میشود. فرم غیرالکلی این بیماری در تعدادی از اختلالات بالینی مانند دیابت ،چاقی،سو تغذیه رخ میدهد.
وجود چربی در کبد طبیعی است، اما اگر این میزان از چربی بیش از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد شود، فرد به بیماری کبد چرب دچار شده است. این بیماری نشانه ی خاصی ندارد اما بعد از رعایت نکردن و پیشروی این بیماری در کبد باعث سوءهاضمه شده و در نهایت منجر به مرگ انسان می شود.
انواع بیماری کبد چرب
بیماری کبد چرب الکلی
بیماری کبد چرب غیر الکلی
اگر چه فرایند بروز هر دو نوع یکسان است. جهت تعیین شدت یا گرید کبد چرب برای آن یک نظام درجهبندی در نظر گرفته شده است. تشخیص درجه بیماری برای ارائه برنامه درمانی مناسب و بهبود سریع بیمار اهمیت دارد.
- درجه یا گرید ۱ (نوع ۱): گونه سادهای که عملکرد کبد را مختل نمیسازد، اما همچنان نیازمند مدیریت است.
- درجه یا گرید ۲ (نوع ۲): عارضهای متوسط که به منظور جلوگیری از پیشرفت بیماری باید تحت درمان قرار گیرد.
- درجه یا گرید ۳ (نوع ۳): حالت شدید بیماری که معمولاً با بروز علائم کبد چرب توأم است.
در کودکان
بیماری کبد چرب کودکان رایجترین بیماری کبدی در بچه ها است. تقریباً ۱۰% کودکان عمدتاً به دلیل چاقی بیش از حد به بیماری کبد چرب غیرالکلی دچار میشوند. تخمین زده میشود که از هر ده کودک یک نفر اضافه وزن دارد. برآوردی که ظرف یک دهه گذشته حدوداً سه برابر شده است. بیماری کبد چرب در میان تقریباً ۳% از کودکان و ۲۲ تا ۵۳ درصد از کودکان چاق رواج دارد. بروز این عارضه در کودکان از سن چهارسالگی شروع میشود و احتمال ابتلا به آن با بالا رفتن سن فزونی مییابد، بنابراین در میان نوجوانان درصد شیوع بالاتری دارد. به علاوه دختران بیش از پسران به این بیماری دچار میشوند.
در بارداری
چربی به ندرت در کبد مادران طی دوران بارداری انباشته و باعث بروز کبد چرب حاد بارداری می شود و خیلی به ندرت زندگی مادر و جنین را در معرض خطری جدی قرار میدهد و به از کار افتادگی کبد، کلیه، عفونت شدید یا خونریزی میانجامد. دلیل این امر کاملاً مشخص نیست، اما احتمالاً هورمونها بدون تأثیر نیستند.
پس از تأیید تشخیص کبد چرب حاد حاملگی، پزشکان سعی میکنند تا هر چه سریعتر نوزاد را از رحم مادر خارج کنند. پس از آن هر چند مادر به مدت چند روز تحت مراقبتهای ویژه قرار میگیرد، اما عملکرد کبد غالباً ظرف چند هفته به حالت طبیعی برمیگردد.
علایم
علایم بیماری کبد چرب بروز نمی کنند و بیماری با هیچ علامتی، به ویژه در ابتدای بیماری، همراه نیست. در صورت پیشرفت بیماری، معمولاً پس از سپری شدن چند سال یا حتی چند دهه، مشکلات مبهمی نظیر موارد زیر تجربه میشوند:
– خستگی مزمن
– کاهش وزن یا کماشتهایی
– ضعف
-حالت تهوع
-گیجی، ضعف قوه تشخیص یا مشکل در تمرکز کردن
بیمار علاوه بر موارد فوق گاهی با علایم زیر نیز مواجه میشود:
درد مرکز یا قسمت راست بالای شکم
کبد بزرگ شده
سفید شدن زبان
بوی بد دهان
تیره شدن رنگ پوست یا لک صورت، جوش صورت که معممولاً روی گردن یا زیربغل رخ میدهد.
کهیر و حساسیتهای پوستی
خارش پوست
تعرق بیش از اندازه
بوی نامطبوع و زننده بدن
حلقههای تیره زیر چشم
زرد شدن چشم
قرمزی، تورم و خارش چشم (حساسیت چشم)
آکنه دوران بزرگسالی (آکنه روزاسه) ـ (جوشهای قرمز اطراف بینی، گونهها و چانه)
ظاهر شدن خالها و نقطههای مایل به قهوهای روی پوست مانند لک صورت (خالهای کبدی)
قرمز شدن کف پا و دست که گاهی با خارش و التهاب نیز همراه است.
سردرد، سرگیجه و در مواردی تنگی نفس
سرخ شدن صورت یا افزایش تعداد رگهای خونی صورت (مویرگها/ رگها)
نکته مهم:
فقط با انجام آزمایش یا سونوگرافی میتوان این بیماری را تشخیص داد. البته برخی علایم در همه بیماران مبتلا شایع است؛ از جمله خستگی و درد در ناحیه بالا و سمت راست شکم.قابل ذکر است بیماری کبد چرب در هر سنی دیده می شود، اما بیشترین شیوع آن بین ۶۰- ۴۰ سالگی است. همچنین” “Non Alcoholic Steatohepatitis (کبد چرب غیرالکلی همراه با التهاب در نسج کبد) در خانمها شایعتر است.
مهمترین نکات برای بر طرف کردن حالت کبد چرب :
مصرف محدود مواد نشاسته ای-کاهش مصرف کربوهیدرات ها از جمله قند ساده-نان-ماکارونی-کیک ها- بیسکویت ودسرها توصیه میشود.
افزایش مقدار سبزی هاومیوه های خام وفیبر ها
استفاده از آب سبزیجات
اجتناب از غذا های سرخ شده و آماده وهر گونه مارگارین
اجتناب از مواد لبنی که شامل:شیر-پنیر-خامه-بستنی- ماست
استفاده از محصولات سویا شیر و بنیر سویا برای جبران کلسیم شیر
اجتناب از مصرف نوشابه ها
نوشیدن دو لیتر یا ۸ لیوان آب در روز
استفاده از منابع غنی ویتامین ث و سلنیوم (یک توضیح اضافه این که مقدار کم سلنیوم مورد نیاز افراد سالم، در غذاهای دریایی، مانند میگو و ماهی وجود دارد.)
*مواد غذایی مفید برای کبد
مصرف بعضی از مواد غذایی طبیعی، فعالیت کبد را در حد مطلوب حفظ می کند. داشتن یک کبد سالم باعث می شود انرژی بیشتر و حال بهتری داشته باشیم.
غذاهایی مفید برای کبد به دو گروه عمده تقسیم می شوند:
۱- مواد غذایی که فرآیند سم زدایی و تصفیه کبد را افزایش می دهند.
۲- مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان که در طی فرآیند سم زدایی از کبد محافظت می کنند.
در قسمت زیر به ۸ ماده غذایی مهم که برای کبد مفید هستند، اشاره می شود:
۱- سیر و پیاز:
سیر حاوی آلیسین (یک نوع آنتی اکسیدان) است که یک ترکیب سولفوردار است و برای سم زدایی بهتر و موثرتر کبدلازم است. سیر به کبدکمک می کند تا بدن را از آلودگی جیوه، بعضی مواد افزودنی موجود در غذاها و هورمون استروژن پاک کند.
۲- انواع کلم (مثل بروکلی، گل کلم، کلم قمری، کلم پیچ و کلم بروکسل):
کلم ها دارای خاصیت سم زدایی قوی برای کبد هستند. این سبزیجات دارای موادی هستند که بعضی سموم را در بدن خنثی می کنند؛ مثل نیتروزامین های موجود در دود سیگار ، و افلاتوکسین موجود در بادام زمینی.
همچنین انواع کلم دارای موادی بنام «گلوکوزینولات» هستند که باعث می شوند کبد آنزیم هایی را تولید کند که برای انجام فرآیند سم زدایی لازم هستند.
۳- آب لیمو ترش تازه در آب داغ:
آب لیموترش تازه را در یک لیوان آب داغ بریزید و اول صبح بطور ناشتا بنوشید(البته اگر ناراحتی معده ندارید). این کار باعث می شود کبد پاک شود و عمل سم زدایی و تصفیه آن افزایش یابد.
همچنین تولید صفرا را تحریک می کند، معده و روده را پاک می کند و حرکات روده ای را افزایش می دهد.
۴- چغندر:
چغندر، تصفیه ی خون را تقویت می کند و فلزات سنگین را در بدن جذب می کند.
۵- میوه های غنی از آنتی اکسیدان:
بر اساس مطالعاتی مشخص شده که میوه های زیر بیشترین مقدار آنتی اکسیدان ها را دارند که به ترتیب غنای آنتی اکسیدانی عبارتند از:آلو – کشمش- زغال اخته- شاتوت- توت فرنگی- تمشک- پرتقال- گریپ فورت سرخ- طالبی-سیب و گلابی.در طی فرآیند سم زدایی یا تصفیه کبد ، تعداد زیادی رادیکال آزاد تولید می شود که برای سلامت کبد مضر هستند. آنتی اکسیدان ها از کبددر برابر آسیب رادیکال های آزاد، محافظت می کنند.
۶- سیب:
سیب دارای پکتین است که می تواند به فلزات سنگین موجود در بدن متصل شود (به خصوص درروده بزرگ) و باعث دفع آنها از بدن شود. این کار بار کبد ی را کاهش می دهد و ظرفیت سم زدایی آن.
۷- آرتیشو (کنگر فرنگی):
آرتیشو تولید صفرا را افزایش می دهد. یکی از کارهای صفرا این است که سموم بدن را از طریق روده پاک می کند.
۳۰ دقیقه بعد از خوردن یک گلوله آرتیشو، ترشح صفرا تا صد درصد افزایش می یابد.
۸- سالاد سبزیجات برگی شکل تند:
این سالاد ترشح و جریان صفرا را در داخل کبد افزایش می دهد و تحریک می کند؛ مثل اندیو و کاسنی
* نکته قابل توجهدر رابطه با بیماری کبد چرب:
خوردن مواد غذایی که در بالا ذکر شده است، نمی تواند جایگزین داروی تجویز شده توسط پزشک شود و باید همراه با مصرف این مواد غذایی، به توصیه ی پزشک خود در این زمینه نیز عمل کنید.
- در ضمن بهترین کمک کننده به درمان این بیماری انجام ورزش های مناسب از قبیل پیاده روی و نرمش می باشد.
مراقبین سلامت مدارس عزیز در راستای آموزش بیماری کبد چرب یه دانش آموزان می توانند از فیلم و تصاویر زیر نیز کمک بگیرند:
دانلود کلیپ میوه های مفید برای کبد چرب
تصاوبر مرتبط با بیماری کبد چرب:
سلام ممنون از مطلب بسیار مفید شما .تشکر ویژه از خانم حقیقی عزیز.
از ابراز لطفت ممنونم عزیزم . زحمتها رو شما می کشد.
تشکر از زحمات همه ی همکاران بهداشتی به خصوص سرکارخانم حقیقی
اظهار محبت همکاران و دوستان مایه دلگرمی کلیه عزیزان پشت پرده سایت هست. امیدوام حمایتهاتون ادامه داشته باشه .
با تشکر از این مطلب خوب
سپاس.
با سلام پاسخ جدول موجود در هفته نامه هوای پاک را می خواستم ؟ تشکر