ناخن جویدن در کودکان و راههای درمان آن
ناخن جویدن عادتی است که معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده میشود اما بعضی افراد بزرگسال نیز به آن مبتلا هستند. جویدن ناخن که معمولاً در کودکان و نوجوانان دیده میشود، یک عادت اجباری دهانی و یکی از رفتارهای تکرارشونده است که موجب آسیب رساندن به ظاهر فرد یا هرگونه آسیب فیزیکی میشود. از دیگر این عادتها میتوان به کندن پوست (درماتیلومانیا)، کشیدن مو (تریکوتیلومانیا)، گاز گرفتن پوست (درماتوفاژیا)، و گرفتن بینی (هینوتیلکسومانیا) اشاره کرد. جویدن ناخن در پزشکی اونیکوفاژیا نام دارد. ناخن جویدن میتواند باعث بروز مشکلاتی از قبیل کاهش اعتماد به نفس شود این کودکان اغلب نزد همسالان خود دستانشان را مخفی میکنند و این موضوع باعث خجالت آنها میشود. اکثر افرادی که دچار این عادت هستند، اینقدر ناخنهایشان را میجوند که ناخنها به خونریزی میافتند. نوک انگشتان این افراد همیشه قرمز و زخمی است و احتمال عفونی بودن آنها هم بسیار زیاد است. در هر حال ناخن جویدن یک اختلال محسوب میشود و از بین بردن آن در دوران کودکی آسانتر میباشد زیرا این مـسـأله ممکن است تا بزرگسالی ادامه داشته باشد و بعدها به صورت یک عادت درآید.
شیوع جویدن ناخن
جویدن ناخن عادتی است که معمولاً از اواخر کودکی آغاز میشود. بسیاری از کودکان این عادت را از سن خیلی پایین شروع میکنند. اما در اکثر موارد، این عادت در اواخر کودکی یا اوایل نوجوانی آغاز میشود. این عادت آنقدر شایع است که برخی تحقیقات نشان میدهد، بین ۳۰ تا ۳۳ درصد از کودکان گروه سنی ۷ تا ۱۰ سال به آن مبتلا هستند.
جویدن ناخن فقط منحصر به کودکان نیست، بلکه نوجوانان، جوانان و حتی بسیاری از بزرگسالان نیز دچار این عادت هستند. بسیاری از کودکانی که با این عادت بزرگ میشوند، تا بزرگسالی و حتی سالخوردگی هم آن را با خود دارند. شیوع جویدن ناخن در نوجوانان ۴۴ درصد و در جوانان ۲۰ تا ۳۰ درصد است. جالب توجه است که ۵ درصد از افراد بزرگسال نیز به این عادت مبتلا هستند.
روان شناسی جویدن ناخن
با اینکه جویدن ناخن مثل کشیدن مو، گرفتن بینی و سایر رفتارهای تکرارشونده عادی بسیار شایع است اما معمولاً به درستی تشخیص داده نشده و درمان نمیشوند. تئوریهای مختلفی درمورد جویدن ناخن وجود دارد که متداولترین توضیح برای این عادت این است که نوعی روش تخلیه استرس میباشد. بهترین شیوه، پیدا کردن منبع استرس در کودک می باشد و با رفع آن مسأله، ناخن جویدن به راحتی میتواند کنار گذاشته شود.
برخی تئوریها عنوان میکنند که این عادت با ژنتیک افراد مرتبط است درحالیکه تئوریهای دیگر باور دارند که اختلالی وسواسی-جبری است. هم چنین مشاهده شده است که برخی افراد از روی گرسنگی یا بیحوصلگی ناخنهایشان را میجوند. در برخی کودکان، جویدن ناخن با مکیدن شست دست مرتبط است اما لزوماً تمامی کودکانی که شست دستهایشان را میمکند، به جویدن ناخن هم روی نمیآورند. از آنجاکه این عادات بعنوان رفتارهای تکرارشونده متمرکز بر بدن طبقهبندی میشوند، زیرگروه اختلالات وسواسی-جبری نیز میباشند. اما برخی متخصصین سلامتی بر این عقیده هستند که این عادات را نمیتوان جزء اختلالات وسواسی-جبری تلقی کرد. با اینکه هنوز تحقیقات زیادی در این زمینه در دست انجام است، دراینجا به بررسی عوامل متداول تاثیرگذار بر روانشناسی عادت جویدن ناخن میپردازیم.
ژنتیک: یکی از تئوریهای مربوط به عادت جویدن ناخن این است که این عادت با ژنتیک فرد مرتبط است. اگر یکی از والدین این عادت را چه در زمان کودکی یا تاکنون داشته باشد، این احتمال وجود دارد که فرزند او هم دچار این عادت شود. این یعنی، احتمال ابتلا به عادت جویدن ناخن در این کودکان بیشتر است.
تسکین استرس و تحریک: مشاهده شده است که اکثر افرادی که به این عادت مبتلا هستند، وقتی استرس دارند، از این عادت خود به لذت و تسکین میرسند. جویدن ناخن تاثیری آرامشبخش بر اعصاب دارد و میزان تحریک را کاهش میدهد. به طور خلاصه، جویدن ناخن فعالیتی برای تحریک اعصاب در مواقعی که احساس استرس و بیحوصلگی دارند، میباشد. مثل این میماند که با جویدن ناخن فرد سیستم عصبی خود را تنظیم میکند.
کمالگرایی: جویدن ناخن میتواند به خاطر تلاش مداوم فرد برای درست کردن نامنظمیهای ناخنهایش باشد. این افراد بهخاطر حساسیت بالای خود مدام ناخنهایشان را وارسی میکنند تا بینظمیهای آن را با جویدن اصلاح کنند. البته در اکثر موارد این کار موجب آسیب بیشتر میشود. روانشناسی جویدن ناخن این افراد به کمالگرایی آنها برمیگردد، یعنی دوست دارند ناخنهایی بیعیب داشته باشند.
برخی تئوریها عنوان میکنند که کمبود ویتامین هم ممکن است موجب پدید آمدن این عادت شود. اما، جویدن ناخن کاری ناسالم است و میتواند میکروبها را از زیر ناخن به دهان منتقل کرده و موجب بیماری شود. علاوه بر این، این اختلال برای دندانها نیز مضر است چون استرس و فشار زیادی به آنها متحمل میکند.
روشهای درمانی مختلفی برای ترک این عادت وجود دارد. داروهایی مثل داروهای ضدافسردگی، ویتامین B اینوزیتول و از این قبیل. برخی با رفتاردرمانی که شامل تمرینات برگرداندن عادت و درمان کنترل محرک است بهبود مییابند. روش درمانی اول، تمرینات برگرداندن عادت به از بین بردن عادت ناخن جویدن و جایگزین کردن آن با یک عادت مفید و سازنده اقدام میکند اما روش دوم، درمان کنترل محرک، به شناختن و ریشهکنکردن محرکی که موجب این عمل میشود، میپردازد. گریزدرمانی نیز معمولاً برای درمان جویدن ناخن موثر است.
در این روش درمانی، از راههای مختلفی مثل پوشاندن ناخنها با لاک یا نوارهای لاستیکی و از این قبیل برای جلوگیری از جویدن ناخن ها استفاده میشود. ترکیبی از این روشها معمولاً نتیجه بهتری به همراه خواهد داشت. برای درمان عادت جویدن ناخن در کودکان، سایر اعضای خانواده باید درک خوبی از روانشناسی این عادت پیدا کنند تا بتوانند برای از میان بردن این عادت به کودک کمک کنند.
تأثیر رفتار والدین بر ناخن جویدن کودکان
متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین او نیز تمرکز میکنند. زیرا عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصص در این شرایط به والدین کمک میکند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک سنجیدهتر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان میدهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغلههای کاری خود را به منزل منتقل نکنند . از جمله روشهایی که یک روانشناس میتواند برای برطرف کردن این مشکل کودک از آن استفاده کند، روشهای خاص ریلکسیشن است. اگر به علت بالا بودن استرس کودک، این روش درمانی نیز جواب ندهد، پزشک داروهایی را تجویز میکند تا اضطراب کودک کمتر شود. لاکهای با طعم تلخ که برای مقابله با ناخن جویدن از آن استفاده میشود، چندان موثر نیست و توصیه نمیشود. والدین نباید به این عادت فرزند خود واکنش نشان دهند زیرا در برخی موارد ناخن جویدن روشی برای جلب توجه دیگران است و عکس العمل والدین همان توجهی است که کودک خواستار آن است. در مورد این عادت با او صحبت کنید اما درباره رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او درباره ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب وی شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد.
بسیاری از والدین زمانی که متوجه می شوند فرزندشان در حال جویدن ناخنهایش است، ناراحت و آزرده خاطر میشوند و او را از این کار منع می کنند. والدین از این که ناخن جویدن مانند مکیدن انگشت، تاباندن موی سر و چرخیدن در اتاق به شکل یک رفتار درآید، نگراناند. معمولا عادت با تکرار یک رفتار ایجاد میشود و بهتر است والدین قبل از این که جویدن ناخن به عادت کودکشان تبدیل شود، برای رفع آن اقدام کنند . از جمله دلایلی که موجب ناخن جویدن کودک و نوجوان می شود، آن است که او سعی می کند با انجام این کار از میزان استرس خود بکاهد. ناخن جویدن موضوع مهمی در بحث روان شناسی و روان پزشکی است؛ زیرا تعدادی از افراد درگیر این اختلال هستد. در کشور ما نیز آمارها نشان می دهد، یک سوم کودکان دبستانی، نیمی از نوجوانان دوره راهنمایی و یک چهارم دانش آموزان دبیرستان عادت به جویدن ناخن دارند. این اختلال باعث ایجاد مشکلات متعددی از جمله بیماریهای جسمی میشود و احتمال بروز عفونتهای قارچی، باکتریایی و ویروسی را افزایش میدهد. از طرفی وجود این اختلال در کودکان، به دندان آسیب میرساند و در برخی موارد باعث تغییر شکل ناخن و قرمزی اطراف انگشتان دست کودکان میشود. بروز این اختلال، علل متفاوتی دارد. کارشناسان معتقدند معمولا افرادی که ناخن می جوند دچار اضطراب و افسردگی هستند و کمتر در جمع حضور پیدا میکنند. همچنین ترس از سرزنش دیگران، عادت و یا الگو گرفتن از اطرافیان، از دیگر عوامل بروز این اختلال است. البته خوب است بدانید، نتایج بررسیها نشان میدهد، این رفتارها در برخی موارد علت ژنتیکی دارد. با توجه به عوارض جویدن ناخن، پیشگیری و درمان آن اهمیت زیادی دارد. اما پرسشهایی که در این زمینه مطرح میشود این است که چگونه میتوان از این اختلال پیشگیری و آن را درمان کرد و نقش بزرگترها در کمرنگ شدن این عادت چیست؟ باید گفت والدین هرگز نباید فرزند خود را برای ناخن جویدن تنبیه کنند، زیرا خود تنبیه ترس و اضطراب کودک را بیشتر میکند . .
چگونه به کودکمان کمک کنیم؟
پزشکان معتقدند نحوه درمان به علت اصلی ایجاد این عادت وابسته است و به همین علت بر کاهش استرس به روشهای مختلف تاکید دارند. مهمترین اصل این است: اگر کودک شما تحت فشار زیادی است، سعی کنید علت این استرس را شناخته و آن را کم کنید. برای این کار بهتر است لیستی از شرایط استرسزا تهیه کرده (مثلا خستگی و بی حوصلگی، تماشای فیلمهای پر هیجان، سنگین بودن حجم تکالیف مدرسه و…) سپس راهی برای پیشگیری از این شرایط جستجو کنید. علاوه بر این برای درمان اضطراب و استرس کودک بد نیست از روانپزشک و مشاور هم کمک بگیرید تا با آموزش روشهای کنترل استرس، روان درمانی و…علت اصلی از بین برود. یادتان باشد دعواکردن و سرکوفت زدن به کودکی که دچار این مشکل است کمکی به درمان او نمیکند.
اگر این عادت در نوجوان شما ادامه پیداکرد ممکن است استفاده از دستکشهای مخصوص برای نجات انگشتان از شر دندانهای مزاحم، کارگر بیفتد. در این حالت وقتی کودک ناخود آگاه انگشت خود را به دهان میبرد با دستکش مواجه شده و به یاد میآورد که نباید این کار را انجام دهد. روش دیگر مالیدن مادهای تلخ به انگشتان است به طوری که تا آن را به دهان ببرد مزه تلخ او را از این کار باز دارد. جدیدترین روشی که به کار میرود استفاده از محافظ دندان است که جویدن ناخن را غیر ممکن میکند.
راهکارهای عملی برای درمان
برای کمک به این کودکان میتوان از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرد و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون این که متوجه شود، از او فیلم تهیه کنید و سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد . ۲- قرار دادن آیینه جلوی کودک او را متوجه این عادت ناپسند میکند. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دستهای زیبا را جستوجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست ها را با دستهای خود مقایسه کند. ۳- اقدام دیگری که در این زمینه مفید است، شناسایی مکان و زمانی است که این رفتارها در او بیشتر میشود. به عنوان مثال، شاید کودک با ایجاد موقعیت های خاص به ناخن جویدن میپردازد. این حالت را که در او استرس ایجاد میکند شناسایی و کاری کنید که در موقعیت های استرسزا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه تلویزیونی ناخن میجود، شیئی به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکانهایی که این عادت کودک زیاد میشود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید. هنگامیکه این عادت کم شد، با تعیین پاداش، این رفتار خوب او را تقویت کنید. به عنوان مثال، برای تشویق هر بار ناخن نجویدن ستاره ای به جدول برنامه های روزانه او اضافه کنید و به ازای هر ۱۰ ستاره به او هدیه دهید. اگر فرزند شما دختر است به او لاک یا دستکش هدیه کنید تا با استفاده از آن جویدن ناخن را فراموش کند. اگر پسر است به او ناخن گیر یا ذرهبین بدهید تا با استفاده از آن به آسیبی که به ناخن و اطراف آن رسانده است، توجه کند و ناخنهای خود را کوتاه کند. در صورت آسیب رسیدن به دندان های کودک به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر این عادت با اضطراب شدید همراه باشد، حتما از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرید. گاهی رفتار والدین یا اطرافیان، زمینه اضطراب کودک را زیاد میکند
در پایان توصیههایی برای جلوگیری از این عمل آورده شده است:
۱- کوتاه کردن ناخنها
ناخنهای کوتاه شده لزوم کمتری دارند تا جویده شوند، سعی کنید هر چند روز یک بار ناخن هایش را بگیرید و سوهان بزنید تا حتی نتواند تکههای کوچک ناخن را به دندان بگیرد.
۲-منحرف کردن حواس در هنگام جویدن ناخن
سعی کنید حواس کودک را هنگام این عمل پرت کنید، از او کارهایی بخواهید تا مجبور شود از انگشتهایش استفاده کند. مثل : درست کردن کاردستی، کشیدن نقاشی و ….
۳- چسب زدن به روی انگشتان
شما می توانید چسب های زخم رنگی به روی انگشتانش بزنید.
به یاد داشته باشید تهدید تنبیه پاشیدن فلفل و دارو به روی انگشتانش نه تنها تأثیری ندارد بلکه میتواند مشکلات را تشدید کند.ن شناس
همین طور سعی کنید هرگز بچه ها را نترسانید. به عنوان مثال : اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد میکند
۴-به دنبال علت بگردید
شما بهتر است منتظر پاسخ کودکتان که چرا ناخنش را میجود نباشید و او را به خاطر انجام این عمل سرزنش نکنید. سعی کنید به دنبال علت باشید و توجه کنید که کودکتان در چه مواقعی این عمل را انجام میدهد. مثلا : موقعی که میخواهد در مورد مسأله مهمی با شما صحبت کند یا در هنگام تماشای فیلم های وحشتناک.
جست و جو کنید که چه چیزی باعث شده آرامش و امنیت او به هم بخورد. این تلاش و کاوش شما برای پیدا کردن مشکل کودکتان و حل آن میتواند بزرگترین گام برای از بین بردن اختلال جویدن ناخن باشد.
دیدگاه ها