سالک
سالک نوعی بیماری پوستی است که بیشتر در مناطق گرمسیری مشاهده میشود. ما مراقبین سلامت موظیم تا با شناخت این بیماری گام مهمی در جهت سلامتی دانش آموزان برداریم.
بیماری سالَک یا لیشمانیوز پوستی
این بیماری از راه گزش نوعی پشه خاکی که در مکانهای گرم و مرطوب مثل زیر زمینخانهها، فضاهای متروک، پشت لوازم و اشیای ثابت منزل و… زندگی میکنند، به انسان منتقل میشود. یکی دیگر از راههای انتقال این بیماری، تماس زخمهای عادی با ترشحات زخم سالک است.
عامل بیماری سالک انگلی به نام لیشمانیا است که در زخمهای سالک وجود دارد که با خونخواری پشه از محل زخم سالک، وارد بدن پشه میشود و چرخه انتقال آن طی میشود.
زخم سالک به دو نوع خشک و مرطوب تقسیم میشود. در سالک خشک تعداد زخمها کم و بدون درد است و زخمها از نظر ظاهری هم خشک هستند اما سالک مرطوب دردناک است یا گستره وسیعتری از زخمها که این نوع سالک بیشتردر دست و پا دیده میشود.
سالک خشک به نوعی بیماری مشترک انسان و سگ به شمار میرود به طوری که سگها منبع این بیماری به شمار میروند.
مهمترین منبع بیماری سالک مرطوب جوندگانی مثل موشهای صحرایی هستند.
در ایران ۲ نوع از این بیماری وجود دارد که توسط ۲ گونه انگل ایجاد می شود. نوع خشک یا شهری و نوع مرطوب یا روستایی.
• سالک خشک یا شهری که توسط گونه انگل لیشمانیا تروپیکا ایجاد می شود. در این نوع پس از یک دوره کمون بیش از دو ماه، ندول کوچکی درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه ای ظاهر می شود و بتدریج طی ۶ ماه بزرگتر می شود و معمولا در مرکز آنها زخم سطحی ایجاد می شود و دلمه می بندد. در صورت عدم درمان معمولا طی ۱۲-۸ ماه ضایعه روبه بهبودی می رود و از خود جوشگاه به جای می گذارد دوره زمانی این نوع سالک از نوع مرطوب طولانی تر است.
• سالک مرطوب یا روستایی توسط گونه لیشمانیا ماژور ایجاد می شود. در این بیماری پس از دوره کمون کمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندی ایجاد می شود. طی ۳-۲ ماه زخم بزرگتر شده و گاهی اطراف آن ندول های کوچک و متعدد ظاهر می شود که از عوارض این بیماری محسوب می شود. گاهی ممکن است انگل از طریق مسیر لنفاتیک گسترش پیدا کند. بهبود معمولا طی ۶-۲ ماه دیده می شود و جوشگاهی از آن باقی می ماند.
علائم سالک
پس از چند هفته تا چند ماه از گزش پشه خاکی آلوده، برجستگی کوچک قرمز رنگی ظاهر شده که به تدریج بزرگ و بزرگتر شده و مرکز آن زخم میشود. تعداد ضایعات معمولا یکی است اما ممکن است متعدد نیز باشد.در سالک نوع روستایی ترشحات چرکی بر روی زخم وجود دارد و اطراف آن قرمز و برجسته است که به همین دلیل به آن نوع مرطوب گفته میشود.در سالک نوع شهری ضایعه معمولا بدون ترشح و چرک است؛ بنابراین به آن نوع خشک نیز میگویند. احتمال عفونت ثانویه با باکتریها نیز وجود دارد. ضایعات معمولا بدون درد و خارش است.
درمان سالک
در سالک نوع شهری از آنجا که بیماران مخزن بیماری هستند، لازم است بیماران تحت درمان قرار گیرند؛ چرا که با درمان و بهبود، حالت مخزن بودن آنها از بین میرود. به این ترتیب خطر آلوده شدن پشههای خاکی و انتقال بیماری وجود نخواهد داشت. در سالک نوع روستایی تنها موارد خاص تحت درمان قرار میگیرند. این موارد شامل ضایعات بیشتر از ۳ سانتیمتر، ضایعات موجود در صورت، تعداد بیشتر از ۳ ضایعه، ایجاد ضایعه منتشر سالکی و وجود ضایعه در روی مفاصل است. درمان سالک به دو صورت موضعی و عضلانی انجام میشود. درمان موضعی بصورت تزریق دارو و به اطراف زخم هفتهای یکبار و یخ زدن آن توسط مواد خاص (کرایو) دو هفته یکبار (حداکثر ۱۲ هفته) انجام میشود. درمان عضلانی نیز به صورت تزریق روزانه دارو به مدت ۱۴ روز (در نوع روستایی) و ۲۱ روز (در نوع شهری) است. پانسمان ضایعه سالکی در کنترل بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. پانسمان ضایعه ضمن پیشگیری از عوارض عفونی، باعث جلوگیری از آلوده شدن پشه خاکی و قطع زنجیره انتقال میشود. بنابراین لازم است محل زخم را روزانه یک یا دو بار با آب لوله کشی و صابون شسته و با بتادین یا پماد اکسیددوزنگ پانسمان شود.
دیدگاه ها