حدیث سلامت و تندرستی در اسلام
بهداشتی های عزیز ایام شهادت مولای متقیان عالم حضرت امام علی علیه اسلام بر همه شما عزیزان تسلیت باد.
دین بزرگ اسلام دینی است که در آن هیچ دستور لازمی برای کلیه ابعاد زندگی از قلم نیفتاده است.
بهداشت جسم و جان (روان) نیز از جمله مواردی است که نه تنها اسلام آن را نادیده نگرفته است بلکه بطور مخصوص و ویژه ای به آن توجه نشان داده است.
احادیث و روایات تندرستی و سلامت در اسلام
که از چهارده معصوم علیهم السلام نقل شده و اصطلاحات طب النبی، طب الرضا و طب الصادق حکایت از اهمیت رعایت بهداشت در همه حوزه ها را دارد.
امام علی علیه السلام نیز احادیث بسیاری با موضوع بهداشت و تندرستی فرموده اند .
مراقبان سلامت مدارس می توانند در ایام و مناسبتهای ولادت و شهادت ائمه معصومین علیهم السلام احادیث و روایات رسیده از ایشان را در برد و پانل و در معرض دید دانش آموزان قرار دهند.
مربیان بهداشت هم چنین می توانند این احادیث را بصورت شعار هفته تنظیم کنند تا با تکرارهای یک هفته ای در برنامه صبحگاه و ظهرگاه مدارس بصورت ملکه ذهن دانش آموزان در آورند . و در ایام و مناسبتهای ملی، مذهبی و بهداشتی از میان متن یا معنی احادیث مسابقه های آموزنده و رقابتی برگزار نمایند.
به مناسبت فرا رسیدن ایام شهادت حضرت مولی الموحدین امام علی ع تعدادی از احادیث نقل شده از ایشان در رابطه با تندرستی و بهداشت برای استفاده بهداشتی های عزیز ارسال می شود.
مراقبین سلامت مدارس ارجمند می توانند این سخنان گهر بار را بصورت تراکت های تصویری زیبا تنظیم نمایند:
احادیث بهداشت فردي
امام علي (ع)مي فرمايد :
مَنْ لَمْ يَتَدارَكْ نَفْسَهُ بِاِصْلاحِها اَعْضَلَ داؤُهُ وَ اَعْيى شِفائُهُ وَ عَدِمَ الطَّبيبَ.
هر كس به اصلاح خود نپردازد، بيمارىاش سخت مىشود و در درمانش به رنج مىافتد و طبيبى نخواهد يافت.
غررالحكم، ح ۹۰۲۵
امام على (ع)مي فرمايد:
فى وَصِيَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ عليه السلام يا بُنَىَّ أَلا اُعَلِّمُكَ أَربَعَ خِصالٍ تَستَغنى بِها عَنِ الطِّبِّ؟ فَقالَ: بَلى يا اَميرَ المُؤمِنينَ،
قالَ: لاتَجلِس عَلَى الطَّعامِ إِلاّ وَأَنتَ جائِعٌ وَلا تَقُم عَنِ الطَّعامِ إِلاّ وَأَنتَ تَشتَهيهِ، وَجَوِّدِ المَضغَ، وَإِذا نُمتَ فَاعرِض نَفسَكَ عَلَى الخَلاءِ فَإِذَا استَعمَلتَ هذَا استَغنَيتَ عَنِ الطِّبِّ.
در سفارشى به فرزند خود امام مجتبى عليه السلام فرمودند:
فرزندم! آيا چهار نكته به تو نياموزم كه با رعايت آنها از طبيب بى نياز شوى؟ عرض كرد: چرا، اى اميرالمؤمنان.
حضرت فرمودند: تا گرسنه نشده اى غذا نخور و تا اشتها دارى از غذا دست بكش و غذا را خوب بجو و قبل از خوابيدن قضاى حاجت كن. اگر اين نكات را رعايت كنى، از مراجعه به طبيب بى نياز مى شوى.
خصال، ص ۲۲۸
امام على (ع)مي فرمايد:
اَلصِّحَّةُ اَفضَلُ النِّعَمِ.
سلامتى بهترين نعمت است.
غررالحكم، ح ۱۰۵۰
امام على (ع)مي فرمايد:
شيئانِ لايَعرِفُ فَضلَهُما اِلّا مَن فَقَدَهُما : الشَباب وَ العافِيَه.
دو نعمت است که ارزش آنها را نمي دانند مگر کسي که آنها را از دست داده باشد : جواني و تندرستي.
غررالحکم،حديث ۵۷۶۴
امام على (ع)مي فرمايد:
اَلنَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ وَالحُزنَ وَهُوَ طَهورٌ لِلصَّلاةِ.
لباس پاكيزه غم و اندوه را برطرف مىكند و باعث پاكيزگى نماز است.
كافى، ج ۶ ، ص ۴۴۴، ح ۱۴
امام على (ع)مي فرمايد:
نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تَذكُرُ فيهِ النّارَ وَ يَذهَبُ بِالدَّرَنِ.
چه خوب جايگاهى است حمّام، يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مىبرد.
من لايحضره الفقيه، ج ۱، ص ۱۱۵، ح ۲۳۷
امام على (ع)مي فرمايد:
تَنَظَّفوا بِالماءِ مِنَ النَّتنِ الرِّيحِ الَّذى يُتَأَذّى بِهِ وَ تَعَهَّدوا اَنفُسَكُم، فَاِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ يُبغِضُ مِن عِبادِهِ القاذورَةَ الَّذى يَتَاَنَّفُ بِهِ مَن جَلَسَ اِلَيهِ.
خودتان را با آب، از بوى بدى كه ديگران را آزار مىدهد، پاك كنيد و اين كار را پيوسته انجام دهيد؛چرا كه خداوند، از بنده آلودهاى كه هر كس با او بنشيند، بينىاش را از [بوى بد] وى مىگيرد، نفرت دارد.
خصال، ص ۶۲۰، ح ۱۰
حديث (۳۵) امام على عليهالسلام :
لا يَدلُكَنَّ رِجلَيهِ بِالخَزَفِ، فَاِنَّهُ يورِثُ الجُذامَ.
مبادا كسى (در حمام) پاى خود را سفال (سنگ پا) بكشد، زيرا اين كار جذام مىآورد.
كافى، ج ۶، ص ۵۰۰، ح ۱۹
امام علي(ع)مي فرمايد:
ثمَرَهُ التَّفِريطِ النَّدامَهُ، وَ ثَمَرَهُ الحَزمِ السَّلامَهُ.
ثمره تفريط و کوتاهي پشيماني است و ثمره دور انديشي سلامت.
محاظرات ج۲ ص ۳۱۳
امام علي (ع) مي فرمايد:
لا لِباسَ أجمَلُ مِنَ السَّلامَةِ.
هيچ لباسي زيباتر از سلامتي نيست.
غرر الحكم و درر الكلم ، ج ۶ ، ص ۳۸۰
امام علي (ع) مي فرمايد:
تَنَظَّفُوا بِالماءِ مِنَ النَّتِنِ الرِّيحِ الَّذي يُتَأذّيمِنهُ .
خود را با آب از بوي ناخوشايند ، كه ديگران را ميآزارد ، پاك كنيد .
كتاب من لايحضره الفقيه ، جلد ۱ ، صفحه ۱۱۵
احادیث بهداشت محيط
امام على (ع)مي فرمايد:
نِعمَ البَيتُ الحَمّامُ تَذكُرُ فيهِ النّارَ وَ يَذهَبُ بِالدَّرَنِ.
چه خوب جايگاهى است حمّام، يادآور دوزخ است و چرك را از ميان مىبرد.
من لايحضره الفقيه، ج ۱، ص ۱۱۵، ح ۲۳۷
امام على (ع)مي فرمايد:
نَظِّفوا بُيوتَكُم مِن حَوكِ العَنكَبوتِ، فَاِنَّ تَركَهُ فِى البَيتِ يورِثُ الفَقرَ.
خانههاى خود را از تار عنكبوت پاك كنيد، زيرا باقى گذاشتن آن در خانه، فقر مىآورد.
وسائل الشيعه، ج ۳، ص ۵۷۵، ح ۲
امام علي (ع) مي فرمايد:
نَظِّفُوا بُيُوتَكُم من حَوكِ العَنكَبوتِ .
خانههايتان را از تار عنكبوت پاك كنيد .
قرب الإسناد ، صفحه ۵۲
امام علي (ع) مي فرمايد:
النَّظَرُ إلَي الخُضرَةِ نُشرَةٌ .
نگاه كردن به سبزه موجب شادابي است .
نهج البلاغه ، حكمت ۴۰۰
احادیث بهداشت مواد غذايي
امام على (ع)مي فرمايد:
فى وَصِيَّتِهِ لاِبنِهِ الحَسَنِ عليه السلام يا بُنَىَّ أَلا اُعَلِّمُكَ أَربَعَ خِصالٍ تَستَغنى بِها عَنِ الطِّبِّ؟ فَقالَ: بَلى يا اَميرَ المُؤمِنينَ،
قالَ: لاتَجلِس عَلَى الطَّعامِ إِلاّ وَأَنتَ جائِعٌ وَلا تَقُم عَنِ الطَّعامِ إِلاّ وَأَنتَ تَشتَهيهِ، وَجَوِّدِ المَضغَ، وَإِذا نُمتَ فَاعرِض نَفسَكَ عَلَى الخَلاءِ فَإِذَا استَعمَلتَ هذَا استَغنَيتَ عَنِ الطِّبِّ.
در سفارشى به فرزند خود امام مجتبى عليه السلام فرمودند:
فرزندم! آيا چهار نكته به تو نياموزم كه با رعايت آنها از طبيب بى نياز شوى؟ عرض كرد: چرا، اى اميرالمؤمنان.
حضرت فرمودند: تا گرسنه نشده اى غذا نخور و تا اشتها دارى از غذا دست بكش و غذا را خوب بجو و قبل از خوابيدن قضاى حاجت كن. اگر اين نكات را رعايت كنى، از مراجعه به طبيب بى نياز مى شوى.
خصال، ص ۲۲۸
امام على (ع)مي فرمايد:
أَكلُ السَّفَر جَلِ قُوَّةٌ لِلقَلبِ الضَّعيفِ وَهُوَ يُطَيِّبُ المِعدَةَ وَيُذَكِّى الفُؤادَ وَيُشَجَّعُ الجَبانَ وَيُحَسِّنُ الوَلَدَ.
خوردن به، قلب ضعيف را قوى، معده را پاك، ترسو را شجاع و فرزند را زيبا مى كند.
تحف العقول، ص ۱۰۱
امام على (ع)مي فرمايد:
اَلعَسَلُ شِفاءٌ مِن كُلِّ داءٍ وَلا داءَ فيهِ يُقِّلُ البَلغَمَ وَيَجلُو القَلبَ.
عسل شفاى هر بيمارى اى است و هيچ بيمارى در آن نيست، بلغم را كم و قلب را جلا مى دهد.
مكارم الأخلاق، ص ۱۶۶
امام على (ع)مي فرمايد:
كُلُوا التَّمرَ فَإِنَّهُ فيهِ شِفاءٌ مِنَ الدواءِ.
خرما بخوريد كه شفاى دردهاست.
مكارم الاخلاق، ص ۱۶۸
امام على (ع)مي فرمايد:
كُلُوا التُّفّاحَ فَاِنَّهُ يَدْبَغُ المَعِدَةَ.
سيب بخوريد، چرا كه معده را پاك مىكند.
كافى، ج ۶، ص ۳۵۷، ح ۱۱
امام على (ع)مي فرمايد:
نِعْمَ الاِْدامُ اَلْخَلُّ يَكْسِرُ الْمِرَّةَ وَ يَطْفِئُ الصَّفْراءَ وَ يُحْيِى الْقَلْبَ.
سركه، خوب خورشتى است، زرداب را مىشكند، صفرا را فرو مىنشاند و قلب را زنده مىكند.
كافى، ج ۶، ص ۳۲۹، ح ۷
امام على (ع)مي فرمايد:
اَكْلُ الْجَوزِ فى شِدَّةِ الحَرِّ يُهَيِّجُ الحَرَّ فِى الْجَوفِ وَ يُهَيِّجُ القُروحَ عَلَى الْجَسَدِ وَ اَكْلُهُ فِى الشِّتاءِ يُسَخِّنُ الكُلْيَتَيْنِ وَ يَدْفَعُ الْبَرْدَ .
خوردن گردو در گرماى شديد، حرارت بدن و زخمهاى تن را تحريك مىكند، امّا خوردن آن در زمستان، كليهها را گرم مىكند و سرما را دفع مىكند.
كافى، ج ۶، ص ۳۴۰، ح ۱
امام على (ع)مي فرمايد:
اِدَّهِنوا بِالزَّيْتِ وَ ائتَدِموا بِهِ، فَاِنَّهُ دُهْنَةُ الاَْخْيارِ و اِدامُ الْمُصْطَـفَينَ، مُسِحَتْ بِالْقُدْسِ مَرَّتَينِ، بورِكَتْ مُقْبِلَةً وَ بورِكَتْ مُدْبِرَةً، لا يَضُرُّ مَعَها داءٌ .
با روغن زيتون، بدن را چرب كنيد و با آن خورش درست كنيد، چرا كه روغن زيتون، روغن نيكان و خورشِ برگزيدگان است، دوبار به آن تقدس داده شده و در آن، چه در آغاز فصلش و چه در پايان آن، بركت نهاده شده است و با وجود آن، هيچ بيمارىاى زيان نمىرساند.
كافى، ج ۶، ص ۳۳۱، ح ۴
امام علي (ع)مي فرمايد:
قِلَّةُ الأَكلِ يَمنَعُ كَثيراً مِن أعلالِ الجِسمِ .
كمخورى ، مانع بسيارى از بيمارىهاى جسم مىشود .
غرر الحكم ، حديث ۶۷۶۸
امام علي (ع)مي فرمايد:
اِبدَؤوا بِالمِلحِ في أوَّلِ طَعامِكُم.
غذا خوردن را با چشيدن نمك آغاز كنيد.
وسائل الشيعه ، ج ۲۴ ، ص ۴۰۴
امام علي (ع) مي فرمايد:
أقلِل طَعاماً تُقلِل سَقاماً .
خوراك را كم كن تا نا تندرستىها را كم كنى .
غرر الحكم ، حديث ۲۳۳۶
امام علي (ع) مي فرمايد:
قِلَّةُ الغِذاءِ أكرَمُ لِلنَّفسِ ، وأدوَمُ لِلصِّحَّةِ .
كمخورى ، مايه گرامى داشتن بيشترِ خويش است و سلامت را بيشتر استمرار مىبخشد .
غرر الحكم ، حديث ۶۸۱۹
امام علي (ع) مي فرمايد:
مَنِ اقتَصَرَ في أكلِهِ كَثُرَت صِحَّتُهُ ، وصَلُحَت فِكرَتُهُ .
هر كس در خوردن به كم بسنده كند ، سلامتش بيشتر مىشود و انديشهاش به سامان مىرسد .
غرر الحكم ، حديث ۸۸۰۳
امام علي (ع) مي فرمايد:
إنَّ صِحَّةَ الجِسمِ مِن قِلَّةِ الطَّعامِ ، وقِلَّةِ الماءِ .
سلامت تن ، از كمىِ غذا و كمىِ آب است .
بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۴۲۵ ، حديث ۴۱
امام علي (ع) مي فرمايد:
مَن قَلَّ أكلُهُ صَفا فِكرُهُ .
هركه خوراكش كم باشد، انديشهاش صاف گردد.
غرر الحكم حكمت ۸۴۶۲
امام علي (ع) مي فرمايد:
مَنْ كَثُرَ أَكْلُهُ قَلَّتْ صِحَّتُهُ ، وَثَقُلَتْ عَلَى نَفْسِهِ مُؤْنَتُهُ.
هر كه خوراكش زياد باشد سلامتيش كم باشد وبار زندگى بر دوش او سنگين شود .
غررالحكم حديث ۸۹۰۳
امام علي (ع) مي فرمايد:
كَثرَةُ الأَكلِ تُذفِرُ .
بسيار خوردن ، گندبويى مىآورد .
غرر الحكم ، حديث ۷۱۲۱
امام علي (ع) مي فرمايد:
كُلُّ داءٍ مِنَ التُّخَمَةِ ما خَلاَ الحُمّى ؛ فَإِنَّها تَرِدُ وُروداً .
هر بيمارىاى از پُرخورى است ، مگر تب ، كه ناگاه به بدن درمىآيد .
بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۳۳۶ ، حديث ۲۹
امام علي (ع) مي فرمايد:
لا صِحَّةَ مَعَ النَّهَمِ .
با پُرخورى ، تندرستىاى نخواهد بود .
بحار الأنوار ، جلد ۶۲ ، صفحه ۲۶۸ ، حديث ۵۲
امام علي (ع) مي فرمايد:
يا كُمَيلُ ، لا توقِرَنَّ مَعِدَتَكَ طَعاما ، ودَع فيها لِلماءِ مَوضِعا ، ولِلرّيحِ مَجالاً ، ولا تَرفَع يَدَكَ مِنَ الطَّعامِ إلاّ وأنتَ تَشتَهيهِ ؛ فَإِن فَعَلتَ ذلِكَ فَأَنتَ تَستَمرِئُهُ ؛ فَإِنَّ صِحَّةَ الجِسمِ مِن قِلَّةِ الطَّعامِ وقِلَّةِ الماءِ .
اى كميل! مبادا معدهات را از خوراك ، سنگين كنى . در آن ، جايى براى آب و جايى براى باد وا گذار و هنگامى كه هنوز به خوردن اشتها دارى ، از غذا خوردن دست بكش ، كه اگر چنين كنى ، غذا را گوارا خواهى يافت ؛ چه ، تندرستى ، از كم خوردن و كم آشاميدن است .
بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۴۲۵ ، حديث ۴۱
امام علي (ع) مي فرمايد:
مَنِ ابتَدَأَ طَعامَهُ بِالمِلحِ ؛ ذَهَبَ عَنهُ سَبعونَ داءً وما لا يَعلَمُهُ إلاّ اللّهُ عز و جل .
هر كس غذاى خود را با نمك آغاز كند ، هفتاد درد و دردهاى بسيار ديگرى كه كسى جز خداوند عز و جل آنها را نمىداند از وى دور مىشوند .
بحار الأنوار ، جلد ۶۶ ، صفحه ۳۹۷ ، حديث ۱۳
امام علي (ع) مي فرمايد:
قُوتُ الأجسادِ الطَّعامُ وَ قُوتُ الأرواحِ الإطعامُ .
غذا خوراك بدن است و خوراك جانها ، اطعام كردن .
مشكاة الأنوار ، ح ۱۸۹۴
احادیث بهداشت روان
امام علي (ع) مي فرمايد:
طوبي لِمَن أحسَنَ إلَي الِعبادِ و تَزَوَّدَ لِلمَعادِ
خوشا به حال آن كه به بندگان خدا نيكي كند و براي آخرت خود زاد و توشه برگيرد .
غررالحكم و دررالكلم ، ح ۵۹۵۵
امام علي (ع) مي فرمايد:
كَما تُعينُ تُعانُ
آن گونه كه ياري ميكني ، ياري ميشوي. غررالحكم و دررالكلم ، ح ۷۲۰۹
امام علي (ع) مي فرمايد:
إنَّ أحَبَّ المُؤمنِينَ إلَي اللَّهِ مَن أعانَ المُؤمِنَ الفَقيرَ مِنَ الفَقرِ في دُنياهُ و مَعاشِهِ
محبوبترين مؤمن نزد خداوند ، كسي است كه مؤمن فقيري را ، در تنگدستي دنيا و گذران زندگي ، ياري رساند.
تحف العقول ، ص ۳۷۶
امام علي (ع) مي فرمايد:
وَقارُ الشَّيبِ نُورٌ و زِينَةٌ .
وقار پيري ، روشنايي و زيور است .
غرر الحكم و درر الكلم ، ح ۱۰۰۷۶
امام علي (ع)مي فرمايد :
مَنْ لَمْ يَتَدارَكْ نَفْسَهُ بِاِصْلاحِها اَعْضَلَ داؤُهُ وَ اَعْيى شِفائُهُ وَ عَدِمَ الطَّبيبَ.
هر كس به اصلاح خود نپردازد، بيمارىاش سخت مىشود و در درمانش به رنج مىافتد و طبيبى نخواهد يافت.
غررالحكم، ح ۹۰۲۵
امام على (ع)مي فرمايد:
اَلصِّحَّةُ اَفضَلُ النِّعَمِ.
سلامتى بهترين نعمت است.
غررالحكم، ح ۱۰۵۰
امام على (ع)مي فرمايد:
شيئانِ لايَعرِفُ فَضلَهُما اِلّا مَن فَقَدَهُما : الشَباب وَ العافِيَه.
دو نعمت است که ارزش آنها را نمي دانند مگر کسي که آنها را از دست داده باشد : جواني و تندرستي.
غررالحکم،حديث ۵۷۶۴
امام علي(ع)مي فرمايد:
ثمَرَهُ التَّفِريطِ النَّدامَهُ، وَ ثَمَرَهُ الحَزمِ السَّلامَهُ.
ثمره تفريط و کوتاهي پشيماني است و ثمره دور انديشي سلامت.
محاظرات ج۲ ص ۳۱۳
امام علي (ع)مي فرمايد:
العجب لغفلة الحساد عن سلامة الاجساد.
جاى شگفتى است كه افراد حسود از سلامت بدن خود غافلند.
امام علي (ع)مي فرمايد:
النَّظيفُ مِنَ الثِّيابِ يُذهِبُ الهَمَّ و الحُزنَ .
لباس پاكيزه اندوه را ميزدايد .
الكافي ، جلد ۶ ، صفحه ۴۴۴
احادیث بهداشت دهان و دندان
امام على (ع)مي فرمايد:
اَلسِّواكُ مَرضاةٌ لِلّهِ وَسُنَّةُ النَّبىِّ صلى الله عليه و آله وَمُطَيِّبَةٌ لِلفَمِ.
مسواك زدن سبب خشنودى خداوند، اجراى سنت پيغمبر و وسيله خوش بويى و پاكيزگى دهان است.
مكارم الاخلاق، ص ۵۱
امام علي (ع)مي فرمايد:
السِّواكُ يَجلُو البَصَرَ.
مسواك كردن مايه روشنايي ديدگان است.
بحار الأنوار ، ج ۶۲ ، ص ۱۴۵
دیدگاه ها